На какие социальные выплаты может рассчитывать трудовой мигрант в Казахстане в период пандемии и не только?
Трудовые мигранты – один из самых уязвимых слоев общества. Не так давно об этом заговорил весь мир, когда лощеные Канны потряс фильм «Айка» Сергея Дворцева, а Самал Еслямова получила приз за лучшую женскую роль. В условиях пандемии ситуация с мигрантами стала еще хуже. Границы закрыты, транстпорт не ходит, бизнес на ладан дышит, у местных-то работы нет, что говорить о приезжих. И на работу не устроишься, и домой не уедешь. Последнее, конечно, осуществимо, но плата за это будет достаточно высокой. Общественный транспорт не ходит, до границ только на такси. Либо же самолетами – втридорога.
Приезжих в Казахстане немало (Узбекистан, Россия, Таджикистан, Кыргызстан, Армения, Азербайджан.) Только за 9 месяцев этого года разрешение на временное проживание для осуществления трудовой деятельности получили чуть более 186 тысяч иностранцев, среди них 75 тысяч продлили сроки нахождения на территории страны. И это только по официальным данным! Сколько мигрантов в стране находится нелегально – неизвестно. Но только за прошлый год к административной ответственности привлекли 94 тысячи иностранцев, десятую часть выдворили из страны. В этом году цифра намного меньше, вероятно, сказываются последствия пандемии (в текущем году из 20 726 нарушивших законодательство РК иностранцев выдворено 1762).
Соблюдение трудового законодательства
Это, пожалуй, самый главный вопрос для любого мигранта. Нередко сюда едут на заработки, а попадают в трудовое рабство.
На 1 октября 2020 года трудовые инспекторы РК рассмотрели 291 различную жалобу (за аналогичный период прошлого года – 364). В ходе проверок выявили 233 нарушения трудового законодательства, из них по трудовым отношениям – 164 нарушения, по безопасности и охраны труда – 59 нарушений, по занятости населения – 10.
По результатам проверки наложено 40 административных штрафов на сумму более 11 млн тенге. Кроме того, 33 материала были переданы в правоохранительные органы, возбуждено 1 уголовное дело!
Проверяющие органы работают и результаты показывают, главное, самим иностранцам не бояться и в случае чего обязательно обращаться за помощью. В стране работают юристы, которые могут оказать консультацию трудовым мигрантам бесплатно, и есть фонды, которые могут поддержать жильем и продуктами (Центр помощи «Шанс»: г. Нур-Султан, Абая, 92/3, Анна Рыль: 8 702 892 97 77).
Льготы и социальная помощь
Разберем подробнее, на какие социальные льготы могут рассчитывать иностранцы.
Пенсии
Это тоже проблема. Правда, на прошлой неделе произошли сдвиги в пенсионном вопросе. Сенат парламента РК принял закон «О ратификации Соглашения о пенсионном обеспечении трудящихся государств – членов Евразийского экономического союза». Этот закон позволит трудовым мигрантам из стран ЕАЭС делать взносы в Единый накопительный пенсионный фонд Казахстана и получать выплаты при достижении пенсионного возраста.
«На сегодня в государствах-членах действуют разные пенсионные системы. К примеру, в Республике Беларусь нет накопительной системы. Накопительная система Казахстана, России, Армении различна. Отличие имеется и в подходах финансирования пенсионных систем и распределения пенсионных средств. Кроме того, они отличаются и структурно по пенсионному возрасту, размерам, трудовому стажу, источникам пенсионных отчислений и другим параметрам. Право на пенсионное обеспечение предусмотрено только для проживающих граждан, осуществляющих трудовую деятельность», – заявил министр труда и социальной защиты Биржан Нурымбетов на заседании сената.
Это соглашение, по мнению министра, станет следующим этапом в евразийской интеграции. На сегодняшний момент у трудовых мигрантов, прибывающих из стран Евразийского экономического союза с целью работы, вопросы пенсионного обеспечения неурегулированные. После вступления соглашения в законную силу каждое государство будет выплачивать пенсию таким мигрантам по своему национальному законодательству.
Беременность и роды
В Минтруда ответили, что «в соответствии со статьей 5 Закона Республики Казахстан «Об обязательном социальном страховании» государство гарантирует гражданам право на получение социальных выплат при наступлении случаев социального риска по видам обязательного социального страхования».
«Иностранцы и лица без гражданства, постоянно проживающие на территории Республики Казахстан, оралманы пользуются правом на получение социальных выплат наравне с гражданами Республики Казахстан», – говорится в ответе на запрос.
Правда, есть оговорки. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, нежели в законе, то действует международный договор. А учитывая, что Казахстан подписал Договор о Евразийском экономическом союзе, где предусмотрено только социальное страхование в связи с материнством, то граждане стран членов ЕАЭС имеют право только обратиться за назначением социальной выплаты на случай потери дохода в связи с беременностью и родами.
«Для назначения социальной выплаты на случай потери дохода в связи с уходом за ребенком по достижении им возраста одного года обязательным условием является постоянная регистрация на территории Республики Казахстан согласно Закону», – говорится в ответе.
«Наша Жизнь» №46, 03.12.2020г.
Данная публикация была подготовлена при финансовой поддержке Европейского Союза. Содержание данной публикации является предметом ответственности авторов газеты «Наша жизнь» и не отражает точку зрения Европейского Союза.
МИГРАНТТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ӘСЕЛЕСІ
Қазақстанда пандемия кезінде және еңбек мигранты қандай әлеуметтік төлемдерге ие бола алады?
Еңбек мигранты — қоғамның әлжуаз топтарының бірі. Бұған әлем елдері көз жеткізіп үлгерді. Францияның Каннын Сергей Дворцевтың «Айка» фильмі бағындырғанда, ал Самал Ислямова Үздік әйел ролі үшін сыйлыққа ие болған да, бұл мәселе өзектілердің қатарында болды. Пандемия кезінде мигранттардың жағдайы күрделене түсті. Шекаралар жабық, көліктер жүрмейді, ал бизнестің жағдайы одан әрі қиындады. Шеттер келгендерге түгіл, жергілікті жұмыскерлер нәпақасыз қалды. Мигранттар жұмысқа тұрмаса, үйлеріне де ақшасыз бара алмасы анық. Шеттен келген еңбеккерлер Отандарына орала алады, әрине. Бірақ, шекараға жету, ұшақпен баруға да мүмкіндік бар, бірақ, билет құны тым қымбат. Оны әркімнің қалтасы көтере қоймас.
Қазақстанға жұмыс іздеп келгендер аз емес. Өзбекстан, Ресей, Тәжікстан, Қырғызстан, Армения, Әзербайжан мемлекетінің еңбеккерлері нәпақа іздеп келіп жүр. Осы жылдың тоғыз айында еңбек қызметін уақытша атқару үшін 186 мыңнана астам мигрантқа рұқсат берілді. Олардың ішіндегі 75 мыңнан астам азамат мемлекетке қалу мерзімін ұзартқан. Бұл — тек ресми деректер! Елімізде қанша мигнрант жүр? Белгісіз. Өткен жылы әкімшілік жауапкершілікке 94 мың шетелдік тартылды, оның бір бөлігі — мемлекеттен шығарылды. Үстіміздегі жылы статистика әлдеқайда аз (осы жылы Қазақстан Республикасының заңнана-сын бұзған 20 726 адамның 1 762-сі елден қуылды).
Еңбек заңнамасын сақтау
Бұл — кез-келген еңбек мигрантын алаңдататын сұ-рақ. Олардың жұмыс істеуге келіп, еңбек құлдығына тап болатын жағдайлар жиі кездеседі.
2020 жылдың 1 қаза-нына дейін Қазақстан Респуликасының еңбек инспекторлары 291 шағымды қарастырды (өткен жылдың салыстырмалы кезеңінде — 364). Тексерістер барысында еңбек зңнамасының 233 бұзушылығы тіркелді. Олардың 164-і — еңбек қатынастары, 59-ы — еңбек қауіпсіздігі және қорғанысы, 10-ы халықты жұмыспен қамтуға қатысты болып шықты.
Тексеріс нәтижесінде жалпы сомасы 11 млн. тең-геден асатын 40 әкімшілік айыппұл салынды. Сонымен қатар, 33 материал құқыққорғау органдарына беріліп, 1 қылмыстық іс қозғалды.
Тексеруші органдар жұ-мыстарын ақарып, нәтиже көрсетуде. Ең бастысы, шетелдіктер көмек сұраудан қорықпау керек. Елімізде еңбек мигранттарына кеңес беретін заңгерлер тегін жұмыс істейді. Мигранттарға тұрғын үй және азық-түлік жағынан қолдау көрсететін қорлар бар. («Шанс» көмек көрсету орталығы, Нұр-Сұлтан қ. Абай көшесі 92/3). Анна Рыль — 8 702 892 97 77.
Жеңілдіктер мен әлеуметтік көмек
Мигранттар қандай әлеуметтік жеңілдіктерге ие бола алады? Тарқатып атайық.
Зейнетақылар
Бұл да — мәселе. Өт-кен аптада зейнетақы мәселесі бойынша жылжулар бол-ғаны рас. ҚР Парламентінің Сенаты «Еуразиялық эко-номикалық одаққа мүше мемлекеттердің еңбек етушілерін зейнетақымен қамтамасыз ету туралы келісімін ратификациялау туралы» Заңын қабылда-ды. Бұл заң Одақ елдерінің еңбек мигранттарына Қазақстанның бырңғай зейнетақы қорына жарна салып, зейнеткерлік жасқа жеткенде төлем алуға мүм-кіндік береді.
«Бүгінде мүше-мемлекеттерде түрле зейнетақылық жүйелер бар. Мәселен, Белорусь Республикасында жинақтау қоры жоқ. Қазақстан, Ресей, Арме-нияның жинақтау жүйесі әр түрлі. Сонымен қатар, олар құрылымы жағынан, зейнеткерлік жас, мөлшері, еңбек өтілі, зейнетақылық жинақтардың көздері және басқа да параметрлер бойынша ажыратылады. Зейнетақылық қамтамасыз ету құқығына еңбек қызметін атқаратын азаматтар ғана ие», — дейді Еңбек және әлеуметтік қорғау министрі Біржан Нұрымбетов Сенат отырысында.
Министрдің пікірі бойынша, бұл келісім еуразиялық интеграцияның келесі кезеңіне айналады. Қазіргі уақытта Еуразиялық эко-номикалық Одақ елдерінен келген жұмыс істеу мақ-сатында келген еңбек мигранттарын зейнетақымен қамту мәселесі реттелмейді. Келісім заңды кү-шіне енген соң әр мемлекет мигранттарға ұлт-тық заңнама бойынша зейнетақы төлейтін болады.
Жүктілік пен босану
Еңбек министрлігі мамандарының айтуынша, Қазақстан Республика-сының «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» За-ңының 5-бабы бойынша мемлекет азаматтарға әлеуметтік күрделі жағдай туындаған кезде міндетті әлеуметтік сақтандыру түр-лері әлеуметтік төлемдерді алу құқықына кепілдік береді.
«Қазақстан Респуб-ликасының аумағында тұрып жатқан шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалар, оралмандар әлеуметтік төлем-дерді Қазақстан Республика-сының азаматтарымен қатар алу құқығына ие», — деп жазылған жауапта.
Бірақ, Қазақстан республикасы ратификациялаған халықаралық келісімшартта басқа ережелер болса, осы құжатқа сәйкес әрекет етіледі. Қазақстанның Еуразиялық экономикалық одағы туралы Келісімшартқа қол қойғанын ескерсек, бұл құжатта әлеуметтік сақ-тандыру тек ана болу кезінде қарастырылған. Онда Еуразиялық эконо-микалық Одақтың мүше-мемлекеттерінің азаматтары әлеуметтік жәрдемақыға тек босану немесе жүкті-лікке байланысты кірістерінен айырылғанда ғана ие бола алады.
«Баланың бір жасқа дейінгі күтіміне байланысты кірістен айырылу бойынша әлеуметтік тө-лемді тағайындау үшін Заңға сәйкес Қазақстан Республикасындағы тұрақ-ты тіркеу керек», — деп жа-зылған жауапта.
«Наша Жизнь» №46, 03.12.2020г.
Бұл басылым Еуропалық Одақ қаржылай қолдауымен әзірленген. Басылымның мазмұны газетi «Наша жизнь» жауапкершілігіне жатады және
Еуропалық Одақтың көзқарасын білдірмейді.
