С 1 января 2021 года в законную силу вступило Соглашение о пенсионном обеспечении трудящихся государств – членов Евразийского экономического союза. Рассказываем, что это значит и как это будет работать. Иными словами, как мигранты будут получать пенсию в Казахстане, и как казахстанцы будут получать пенсию в странах ЕАЭС (Посмотреть полный текст соглашения можно здесь – https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33587966#pos=4;-108).
На какие страны и какие виды пенсий распространяется Соглашение
В Армении Соглашение действует на назначение трудовой (по возрасту, на льготных условиях, за выслугу лет, по инвалидности, по случаю потери кормильца, частичная) и обязательной накопительной пенсий (аннуитет, программная выплата, единовременная выплата, единовременная выплата наследникам).
В Беларуси трудовую пенсию мигрантам из стран ЕАЭС будут выплачивать: по возрасту, за выслугу лет (кроме пенсий военнослужащих, приравненных к ним лиц, членов их семей и государственных служащих), по инвалидности, по случаю потери кормильца.
В Казахстане: пенсионные выплаты из единого накопительного пенсионного фонда за счет сформированных пенсионных взносов, по достижении пенсионного возраста, при установлении инвалидности первой и второй групп, если инвалидность установлена бессрочно, единовременная выплата наследникам.
В Кыргызстане: пенсии по государственному социальному страхованию (по возрасту, по инвалидности, по случаю потери кормильца), накопительная часть пенсии из средств государственного накопительного пенсионного фонда, выплаты за счет средств пенсионных накоплений из средств государственного накопительного пенсионного фонда.
В России: страховая пенсия (по старости, по инвалидности, по случаю потери кормильца), фиксированная выплата к страховой пенсии, накопительная пенсия и иные выплаты за счет средств пенсионных накоплений, иные виды пенсий (пособий) назначаются и выплачиваются в соответствии с законодательством государства проживания трудящегося (члена семьи).
Кто имеет право на получение пенсий в странах ЕАЭС
На получение пенсий в странах ЕАЭС имеют право граждане стран – членов союза, независимо от места проживания. То есть, если, к примеру, гражданин Казахстана живет и работает в Беларуси, он имеет там такие же права на получение пенсии, как и гражданин Беларуси. Трудящемуся и члену его семьи не могут отказать в назначении и выплате пенсии на основании места жительства на территории другого государства – члена ЕАЭС. Обязательным условием получения пенсии в странах – членах ЕАЭС (за исключением накопительной пенсии и пенсий по инвалидности и по случаю потери кормильца) является наличие не менее 12 полных месяцев стажа работы, приобретенного в стране, где трудящийся собирается получать пенсию.
Как рассчитывают стаж работы
Каждое государство – член ЕАЭС учитывает стаж работы, приобретенный на его территории. Но если этого стажа недостаточно, то учитывается стаж работы в других странах ЕАЭС в соответствии с законодательством каждого из государств. В этих случаях компетентные органы будут обмениваться недостающими сведениями о стаже работы, необходимом для возникновения права на пенсию. Немного иные правила действуют в России. Там учитывают стаж работы не только на территории Российской Федерации, но и на территории бывшего СССР.
Как рассчитывают размер пенсии
Каждое государство – член ЕАЭС исчисляет размер согласно своему законодательству и с учетом положения Соглашения между странами ЕАЭС.
Куда гражданам ЕАЭС обращаться за назначением и выплатой пенсий
Трудящийся вправе обратиться за назначением и выплатой пенсии в компетентный орган государства проживания и (или) трудоустройства. Получать пенсию он будет вправе на территории государства проживания либо государства – члена ЕАЭС, назначившего пенсию. Каждое государство – член ЕАЭС будет исчислять размер пенсии, исходя из пенсионных прав, приобретенных в соответствии со своим законодательством, и в порядке, установленном законодательством этого государства-члена, с учетом положений соглашения. Перечень документов для назначения и выплаты пенсии будет регулироваться национальным законодательством каждого государства – члена ЕАЭС.
Обязаны ли иностранцы, работающие в Казахстане, заключать договор с ЕНПФ
Работодатель, привлекший трудящегося из стран ЕАЭС, должен регулярно перечислять обязательные пенсионные взносы (10 % от дохода трудящегося, но не более 50-кратного размера минимальной заработной платы). Заключение договора с ЕНПФ не требуется, так как обязательные пенсионные взносы перечисляются на индивидуальный пенсионный счет в ЕНПФ, который открывается беззаявительно при их поступлении.
Как будет работать экспорт пенсии, что произойдет с накоплениями при переезде до выхода на пенсию
Пенсии будут выплачиваться тем государством, где трудящийся осуществлял свою трудовую деятельность. К примеру, мигрант работал в России, проживает в Казахстане и получает пенсию от России, в случае переезда в Кыргызстан российская пенсия будет ему выплачиваться в Кыргызстане. Размер при переезде не уменьшится, при этом все индексации, предусмотренные для россиян, будут распространяться и на пенсию этого трудящегося мигранта. Кроме этого, он будет иметь право на все те меры социального и пенсионного обеспечения, которые предусмотрены законодательством страны постоянного проживания.
Вместе с тем, если трудящийся стран ЕАЭС, осуществлявший трудовую деятельность в РК, переехал на постоянное место жительства в другую страну (не в страну ЕАЭС), то в соответствии с национальным пенсионным законодательством РК он имеет право на пенсионные выплаты из ЕНПФ за счет своих пенсионных накоплений, но только при наступлении пенсионного возраста.
Что произойдет с накопительными взносами иностранного работника в Казахстане, если он скончается до выхода на пенсию
Согласно статье 5 Соглашения в случае смерти трудящегося гражданина член семьи имеет право на пенсию в соответствии с законодательством государств-членов. То есть пенсионные накопления умершего трудящегося передаются его наследникам в соответствии с нормами Гражданского кодекса.
Какова цель Соглашения между странами ЕАЭС
Основная цель соглашения – формирование пенсионных прав трудящихся граждан стран – членов ЕАЭС. Каждое государство – член ЕАЭС должно гарантировать гражданам других государств-членов такой объем прав на пенсионное обеспечение, какой гарантирует своим собственным гражданам.
По мнению экономиста Олжаса Худайбергенова, данное Соглашение – это не только защита прав трудящихся, но и попытка вывести мигрантов из теневого оборота: «С одной стороны, это больше защита прав людей, которые, являясь гражданами одной страны, живут и работают в другой. Это больше для их удобства. С другой стороны, это еще одна форма более тесной интеграции финсектора стран в рамках ЕАЭС. Но и потом, действуют же накопительные модели. На самом деле без разницы, где выплачиваются пенсии, в целом у мигрантов намного меньше уровень накоплений, чем у тех, кто у себя в стране живет и работает. Это больше попытка вывести мигрантов из теневого оборота, так скажем», – считает экономист.
Данная публикация была подготовлена при финансовой поддержке Европейского Союза. Содержание данной публикации является предметом ответственности авторов газеты «Наша жизнь» и не отражает точку зрения Европейского Союза.
Мигранттар ЕЭО мемлекеттерінде қалай зейнетақы алады
2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап, Еуразиялық экономикалық одақ мүшелері — мемлекеттерінің еңбек етушілерін зейнеткақымен қамту жөніндегі Келісім заңды күшіне енді. Келісім қалай жүзеге асырылатыны туралы айтып береміз. Басқаша айтсақ, Қазақстандағы мигранттар мен ЕЭО мемлекеттеріндегі қазақстандықтар қалай зейнетақы алады. (Келісімнің толық мәтінімен мына жерде танысуға болады — https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33587966#pos=4;-108).
Келісім қай елдерде және зейнетақының қай түріне жатады
Арменияда Келісім еңбек (жасы, жеңілдік шарттары, еңбек сіңірген жылдар, мүгедектік, асыраушысынан айырылу бойынша, ішінара) және міндетті жинақтау зейнетақыны (аннуитет, бағдарламалық төлем, бірреттік төлем, мұрагерлерге бірреттік төлем) тағайындау кезінде жүзеге асырылады
Беларусь еліндеЕЭО мемлекеттерінен келген мигранттарға еңбек зейнетақысы жасы, еңбек сіңірген жылдар (әскерилер, оларға теңестірілген тұлғалар, олардың отбасы мүшелері мен мемлекеттік қызметшілерден басқа), мүгедектік бойынша, асыраушысынан айырылу бойынша төленеді.
Қазақстанда бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы төлемдері зейнет жасына толу, бірінші және екінші топтағы мүгедектікті тағайындау қалыптасқан зейнетақы жарналары есебінен төленеді. Егер мүгедектік мерзімсіз тағайындалса, мұрагерлерге бір реттік төлем беріледі.
Қырғызстанда: зейнетақылар мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру бойынша (жасы, мүгедектік, асыраушысынан айырылу бойынша), зейнетақының жинақталған бөлігі мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорынан, төлемдер мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры есебінен беріледі.
Ресейде: сақтандыру зейнетақысы (қарттық, мүгедектік, асыраушысынан айырылу бойынша), сақтандыру зейнетақысы бойынша тиянақталған төлем, жинақтаушы зейнетақы немесе зейнетақылық жинақ есебінен өзге төлемдер, зейнетақының өзге түрлері (жәрдемақылар) еңбек етушінің (отбасы мүшесінің) тұрып жатқан мемлекеттің заңнамасына сәйкес төленеді.
ЕЭО мемлекеттерінде зейнетақы алуға кімнің құқығы бар
ЕЭО мемлекеттерінде зейнетақы алу құқығына тұрғылықты жеріне қарамастан,одақ мемлекеттері-мүшелерінің азаматтары ие. Яғни, мәселен Қазақстан азаматы Беларусь елінде жұмыс істесе және сонда тұрса, онда сол елде сол мемлекеттің азаматы сияқты зейнетақы алу құқығына ие. Еңбек етуші және оның отбасы мүшесіне ЕЭО-тың басқа мүше-мемлекеттерінің аумағындағығы тұрғылықты жері негізінде зейнетақы тағайындаудан бас тарта алмайды. ЕЭО мүше-мемлекеттерінде зейнетақы алудағы міндетті шарт — (жинақтаушы зейнетақы, мүгедектік бойынша зейнетақы және асыраушысынан айырылу бойынша зейнетақыдан басқа) еңбек етуші зейнетақы алмақ болған елде алынған еңбек өтілінің кем дегенде толық 12 айлық мерзімінің болуы.
Еңбек өтілін қалай есептеу керек
Әр мүше-мемлекет өз аумағында жиналған еңбек өтілін ескереді. Бірақ, еңбек өтілі жетпесе, Одақтың өзге елдеріндегі еңбек өтілі қолданыстағы заңнамаларға сәйкес есептеледі. Осындай жағдайларда құзырлы органдар зейнетақы алу құқығын беру үшін жұмыс өтілі бойынша жетпеген мәліметтермен алмасады. Ресейдегі ережелердің айырмашылығы бар. Онда Ресей Федерациясының аумағындағы ғана емес, бұрынғы КСРО елдеріндегі еңбек өтілі ескеріледі.
Зейнетақы мөлшері қалай есептеледі
ЕЭО-тың әр мүше-мемлекеті мөлшерді өз заңнамасына сәйкес және ЕЭО мемлекеттері арасындағы Келісімнің ережесіне сәйкес есептейді.
ЕЭО азаматтарына зейнетақы төлемдерін тағайындау мен төлеу үшін қайда бару керек
Еңбек етуші зейнетақыны тағайындаужәне төлеу үшін тұрып жатқан (немесе) жұмыс істеп жатқан елдің құзырлы органына өтініш білдіре алады. Ол зейнетақыны ЕЭО мүше-мемлекетінің немесе тұрып жатқан елдің аймағында алу құқығына ие. Әр ЕЭО-тың мүше-мемлекеті зейнетақының мөлшерін өз заңнамасына сәйкес алған зейнеткерлік құқықтарға байланысты есептейді және келісім ережелеріне сәйкес мүше-мемлекеттің заңнамасы бекіткен тәртіп бойынша есептейді. Зейнетақыны тағайындау және төлеуге арналған құжаттар тізімі ЕЭО әр мүше-мемлекетінің ұлттық заңнамасыман реттелетін болады.
Қазақстанда жұмыс істейтін шетелдіктер БЖЗҚ-мен келісімшарт жасауға міндетті ме
ЕЭО елдерінен азаматты жұмысқа тартқан жұмыс беруші міндетті зейнетақы жарналарын тұрықты аударып отыру керек (еңбек етушінің кірісінен 10 %, бірақ, жалақының ең төменгі мөлшерінен 50 еселік көлемінен артық емес). БЖЗҚ-мен келісімшартқа отыру талап етілмейді, себебі, міндетті зейнетақы жарналары БЗЖҚ жеке зейнеткақы есепшотына аударылады. Ол өтінішсіз ашылады.
Зейнетақы экспорты қалай жұмыс істейді, зейнеткерлікке шықпас бұрын көшу кезінде жинаққа не болады
Зейнетақыны еңбек етуші жұмыс істеген мемлекет төлейді. Мәселен, мигрант Ресейде жұмыс істеді, ал Қазақстанда тұрады. Ол Қырғызстанға көшкен жағдайда зейнетақыны Ресейден алады. Ресейлік зейнетақы Қырғызстанда төленеді. Көшу кезінде зейнетақы көлемі азаймайды, бұл тұрғыда ресейліктер үшін қарастырылған барлық индексациялар еңбек етуші мигранттың зейнетақысына жатқызылатын болады. Сонымен қатар, ол тұрақты тұрғылықты мекенжайы орналасқан мемлекеттің заңнамасы бойынша қарастырылғандай әлеуметтік және зейнетақымен қамту шараларына құқығы бар.
Сонымен қатар, егер Қазақстанда жұмыс істеп жүрген ЕЭО мемлекеттірінің еңбек етушісі өзге елге тұрақты мекенжайға көшіп кетсе (Одақ еліне емес), онда ҚР-ның ұлттық зейнетақы заңнамасына сәйкес өзінің зейнетақы жинақтары есебінен БЖЗҚ-нан зейнетақы төлемдерін алуға құқығы бар, бірақ, зейнеткерлік жасқа толғанда ғана ала алады.
Шетелдік жұмыскер
зейнеткерлікке шықпас бұрын қайтыс болса, Қазақстандағы жинақталған төлемдеріне не болады
Келісімнің 5-бабына сәйкес еңбек етуші азаматтың өлімі жағдайында оның отбасы мүшесі мүше-мемлекеттің заңнамасына сәйкес зейнетақыны алу құқығына ие. Яғни, қайтыс болған еңбек етушінің зейнетақы жинақтары Азаматтық кодекстің нормаларына сәйкес мұрагерлеріне беріледі.
ЕЭО мемлекеттері арасындағы мақсат қандай?
Келісімнің негізгі мақсаты — Одақтың мүше-мемлекеттерінде еңбек ететін азаматтардың зейнеткерлік құқықтарын қалыптастыру.
ЕЭО-тың әр мүше-мемлекеті өзге мүше-елдердің азаматтарына зейнеткерлік қамтамасыз ету бойынша өз азаматтарына беретін құқықты теңдей ету керек.
Экономист Олжас Құдайбергеновтің пікірінше, бұл Келісім — бұл еңбек етушілердіңқұқықтарын қорғау ғана емес, мигранттарды көлеңкелі айналымнан шығару талпынысы.
«Бір жағынан, бұл бір мемлекеттің азаматы бола тұра өзге елде жұмыс істейтін азаматтардың құқықтарын қорғау. Бұл олардың ыңғайлылығы үшін жасалады. Екінші жағынан ЕЭО шеңберінде мемлекеттердің қаржылық секторының тығыз интергарциялауының тағы бір формасы. Және жинақтау модельдері де бар. Шындығына келгенде, зейнетақы қайда төленетіні маңызды емес. Жалпы, мигранттардың өз елінде жұмыс істейтін және тұратын азаматтарға қарағанда жинақтау деңгейі айтарлықтай аз. Бұны мигранттардың көлеңкелі айналымнан шығару жолы деуге де болады», — деп есептейді экономист.
Бұл басылым Еуропалық Одақ қаржылай қолдауымен әзірленген. Басылымның мазмұны газетi «Наша жизнь» жауапкершілігіне жатады және Еуропалық Одақтың көзқарасын білдірмейді.
